Dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej
Dotacje w ramach Programu “Rybactwo i Morze” na lata 2014-2020
Innowacyjne metody intensyfikacji produkcji ryb w stawach, polegające na optymalizacji wykorzystania istniejącej powierzchni hodowlanej i zastosowaniu nowatorskich rozwiązań technologicznych, umożliwiających chów perspektywicznych gatunków ryb (łososiowatych, drapieżnych, jesiotrowatych) przy jednoczesnym zachowaniu ekologicznych walorów stawów i ekonomiczno-społecznym wzmocnieniu polskiej akwakultury śródlądowej – STAWPROPLUS.
Skład konsorcjum badawczego:
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Gospodarstwo Rybackie Rytwiany Wacław Szczoczarz
Wartość dofinansowania dla lidera (SGGW w Warszawie): 2 162 635,76 zł
Całkowita wartość dofinansowania projektu: 5 254 067,06 zł
Okres realizacji operacji: 2020-2023
Opis projektu:
Celem projektu jest opracowanie rozwiązań technologicznych służących zwiększeniu podaży atrakcyjnych rynkowo rodzimych produktów akwakultury oraz ekonomicznego wzmocnienia sektora polskiej akwakultury. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez zbadanie, na poziomie doświadczalnym, oraz ocenę efektywności zastosowania innowacyjnych rozwiązań technicznych, umożliwiających pełniejsze wykorzystanie istniejącego potencjału produkcyjnego tradycyjnych stawów i zwiększenie podaży gatunków ryb o dobrym potencjale rynkowym (pstrągi tęczowe, jesiotry, sandacze).
W ramach realizacji projektu przeprowadzone zostaną prace badawczo-rozwojowe, których wyniki umożliwią przygotowanie wdrożenia do praktyki innowacyjnych rozwiązań technologicznych, umożliwiających podjęcie i/lub intensyfikację chowu w ekstensywnych gospodarstw typu nizinnego pstrągów tęczowych, sandaczy i jesiotrów, czyli gatunków ryb określanych mianem perspektywicznych, o dobrym potencjale rynkowym, bardziej atrakcyjnych dla konsumentów i znacznie droższych niż gatunek podstawowy, jakim jest karp.
Prace poznawcze, zaplanowane do realizacji, zgrupowane zostały w cztery główne pakiety zadań:
Pakiet zadań nr 1: Ocena możliwości wychowu materiału obsadowego atrakcyjnych rynkowo gatunków ryb z wykorzystaniem innowacyjnej metody SwS (“staw w stawie”) w warunkach polskich.
Pakiet zadań nr 2: Wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych w celu doskonalenia i intensyfikacji chowu konsumpcyjnych, perspektywicznych gatunków ryb w gospodarstwach stawowych typu nizinnego.
Pakiet zadań nr 3: Opracowanie technologii intensywnego chowu jesiotrów z wykorzystaniem innowacyjnych pasz w celu ochrony potencjału rozrodczego tych ryb.
Pakiet zadań nr 4: Ocena możliwości wykorzystania innowacyjnych rozwiązań technologicznych do wychowu stad podstawowych perspektywicznych gatunków ryb.
Pakiet zadań nr 5: Upowszechnianie i promocja projektu.
Celem pakietu zadań nr 1 jest określenie możliwości produkcji rocznego materiału obsadowego sandaczy i jesiotrów metodą “staw w stawie”. Chów ryb metodą “staw w stawie” posiada szereg zalet w stosunku do innych metod służących intensyfikacji produkcji ryb w stawach. Główne zalety to:
niewielki koszt wdrożenia systemu, wiążący się jedynie z koniecznością nabycia (zakupu lub wykonania we własnym zakresie) basenów, w których odbywa się intensywny chów ryb;
brak konieczności ponoszenia wydatków na prace konstrukcyjne w stawie lub też na groblach stawowych, które są konieczne w przypadku innych metod określanych wspólną nazwą “zintegrowane ekstensywno-intensywne” lub “wydzielone” systemy akwakultury;
łatwość zainstalowania systemu, konieczne jest jedynie zapewnienie zasilania w energię elektryczną, a ponieważ zużycie energii jest niewielkie do zasilania można wykorzystać baterie fotowoltaiczne;
bardzo dobra kontrola nad wzrostem i kondycją ryb;
łatwość i niewielki koszt stosowania działań leczniczych i profilaktycznych ze względu na niewielką kubaturę basenów, w których prowadzony jest chów ryb;
łatwość kontroli zużycia i efektywności zużycia skarmianych pasz;
pełna ochrona ryb przed szkodnikami ze względu na niewielkie rozmiary i powierzchnię basenów;
łatwość odłowu hodowanych ryb, w tym, co szczególnie istotne, pełna niezależność w zakresie możliwości odłowów w dowolnym okresie cyklu produkcyjnego;
trwałość i odporność basenów na zmienne warunki atmosferyczne, w tym również zimotrwałość, co jest szczególnie cenne w warunkach polskich.
Doświadczenia dotyczące poznania możliwości chowu materiału hodowlanego atrakcyjnych rynkowo gatunków ryb metodą SwS prowadzone będą w Instytucie Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, Rybackim Zakładzie Doświadczalnym w Żabieńcu.
Do doświadczeń wykorzystane zostaną stawki doświadczalne o zestandaryzowanej powierzchni 2000 m2 i głębokości 1,5 m. Do podchowu ryb metodą SwS wykorzystane zostaną baseny o pojemności 15 m3. Ryby w basenach SwS dokarmiane będą standardowymi paszami komercyjnymi dedykowanymi dla poszczególnych gatunków. Każdy z eksperymentów będzie przebiegał w trzech powtórzeniach (basenach) równocześnie.
W celu dokonania oceny przydatności innowacyjnej technologii SwS do masowej produkcji rocznego narybku sandacza materiał obsadowy pochodził będzie z dwóch źródeł:
narybek letni odłowiony ze stawów o charakterze klasycznej przesadki pierwszej, uzyskany od tarlaków obsadzonych na naturalne tarło kontrolowane w stawach;
narybek o wielkości zbliżonej do stawowego narybku letniego, odchowany od wylęgu w systemie recyrkulacyjnym (RAS).
Metodami służącymi ocenie zastosowanej technologii wychowu narybku sandacza będą dla podchowu stawowego:
liczba ryb odłowionych/ jednostkę powierzchni stawu,
końcowa masa jednostkowa ryb,
tempo wzrostu;
w trakcie wychowu analizowane będą też skład i liczebność zooplanktonu stanowiącego dostępną bazę pokarmową dla ryb.
Dla podchowu w systemie RAS parametrami służącymi ocenie zastosowanej technologii będą:
końcowa masa jednostkowa ryb,
przyrost jednostkowy,
tempo wzrostu,
przeżywalność,
współczynnik pokarmowy paszy.
W celu określenia możliwości wychowu materiału obsadowego jesiotrów syberyjskich metodą SwS zostanie wykorzystany zostanie narybek jesiotra syberyjskiego, (wiek 0+) odchowany w systemie RAS, o masie jednostkowej 3-5 g. Materiał obsadowy, po odłowieniu ze zbiorników RAS w podchowalni, będzie wiosną przeniesiony do basenów SwS, znajdujących się w stawach ziemnych. Do dokarmiania narybku jesiotrów wykorzystane będą standardowe pasze zawierające minimum 40% białka oraz nie więcej niż 16% tłuszczu.
Dla właściwej oceny możliwości wychowu rocznego materiału obsadowego jesiotrów syberyjskich metodą SwS, analizie będą poddane następujące parametry:
końcowa masa jednostkowa ryb,
przyrost jednostkowy,
tempo wzrostu,
przeżywalność,
współczynnik pokarmowy paszy,
parametry fizykochemiczne wody:
temperatura,
zawartość tlenu rozpuszczonego,
prędkość przepływu wody w systemie
Na podstawie uzyskanych wyników przeprowadzona zostanie ocena efektywności ekonomicznej chowu oraz możliwości jej zastosowania na skalę gospodarczą.
Celem pakietu zadań nr 2 jest wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych w celu doskonalenia i intensyfikacji chowu konsumpcyjnych, perspektywicznych gatunków ryb w gospodarstwach stawowych typu nizinnego. Spośród gatunków ryb dodatkowych odchowywanych w polikulturze z karpiami, na szczególną uwagę zasługuje potencjał stawów nizinnych w zakresie możliwości chowu konsumpcyjnych ryb takich gatunków jak czy sandacz, jesiotry czy pstrągi.
Materiałem obsadowym będą sandacze odchowane w basenach systemem SwS (grupa 1) oraz ryby podchowywane wyłącznie w RAS (grupa 2). Będzie to materiał w wieku 1+. Harmonogram żywienia, tj. rodzaj paszy komponowanej i jej granulacja, wielkość dobowych racji pokarmowych dostosowane będą do tych stosowanych w przypadku podchowu stadiów młodocianych w RAS. W systemie SwS ryby zostaną umieszczone w maju i będą podchowywane do końca września, czyli w okresie występowania korzystnych warunków środowiskowych (głównie termicznych) dla intensywnego wzrostu tego gatunku. Za podstawę technologicznych założeń podchowu sandacza 1+ w SwS posłużą procedury hodowlane stosowane w czasie podchowu tego gatunku w RAS.
Materiałem obsadowym będzie narybek jesiotra syberyjskiego w wieku 1+ odchowany w basenach systemu SwS oraz wychowany w systemie RAS. Podchów materiału obsadowego w RAS będzie przeprowadzony w basenach kwadratowych o powierzchni dna 4 m2 i głębokości 0,7 m. W czasie podchowu w RAS zastosowane zostaną procedury hodowlane opracowane dla tego gatunku. W systemie SwS, ryby (wiek 1+) zostaną umieszczone w maju i będą podchowywane do końca września, czyli w okresie występowania korzystnych warunków środowiskowych (głównie termicznych) dla intensywnego wzrostu jesiotra syberyjskiego. Do oceny zastosowanej metody wychowu jesiotrów konsumpcyjnych wykorzystane będą parametry hodowlano produkcyjne oraz środowiskowe.
Materiałem obsadowym do określenia możliwości chowu konsumpcyjnych pstrągów tęczowych metodą SwS będzie narybek pstrągów tęczowych o masie 20-30g/szt. Ze względu na możliwość wystąpienia temperatur wody zbliżonych do progowych dla pstrągów (ok. 25oC), baseny zostaną poprzegradzane na komory, co umożliwi zagęszczenie obsady i optymalne jej karmienie oraz kontrolę wyżerowania karmy. Ryby dokarmiane będą standardowymi paszami komponowanymi, dedykowanymi dla pstrągów tęczowych. Wielkość dawek pokarmowych oraz wielkość granul paszy jak i częstotliwość dokarmiania prowadzone będą według standardowych procedur dla pstrągów tęczowych.
Na podstawie uzyskanych wyników przeprowadzona zostanie ocena efektywności ekonomicznej chowu oraz możliwości jej zastosowania na skalę gospodarczą. Ponadto w ramach pakietu zadań nr 2 określone zostaną możliwości chowu sandaczy konsumpcyjnych w polikulturze z karpiem oraz ocena wykorzystania innowacyjnych metod w produkcji pstrągów tęczowych w stawach nizinnych typu karpiowego.
Celem pakietu zadań nr 3 jest opracowanie technologii intensywnego chowu jesiotrów z wykorzystaniem innowacyjnych pasz w celu ochrony potencjału rozrodczego tych ryb. W ramach tego pakietu jest opracowanie optymalnego składu paszy o obniżonej zawartości fitoestrogenów umożliwiającej zachowanie potencjału reprodukcyjnego jesiotrów. Realizacja zadania obejmować będzie skomponowanie 3 pasz eksperymentalnych charakteryzujących się różną całkowitą zawartością fitoestrogenów, którymi żywione będą jesiotry przez okres 24 miesięcy.
Podczas trwania eksperymentu ryby żywione będą trzema innowacyjnymi paszami eksperymentalnymi charakteryzującymi się zawartością fitoestrogenów na poziomie:
brak obecności fitoestrogenów (grupa kontrolna);
pasza o trzykrotnie niższej sumarycznej zawartości fitoestrogenów w stosunku do średniej ich zawartości w paszach komercyjnych;
pasza o dwukrotnie niższej sumarycznej zawartości fitoestrogenów w stosunku do średniej ich zawartości w paszach komercyjnych;
pasza komercyjna.
Odchów ryb z wykorzystaniem wskazanych innowacyjnych pasz eksperymentalnych przeprowadzony zostanie w Zakładzie Hodowli Ryb Jesiotrowatych w Pieczarkach.
Podczas eksperymentu próby pobierane będą trzykrotnie po 40 osobników z każdej grupy żywieniowej w 300 i 600 dniu po wykluciu jesiotrów. Przewiduje się pobieranie prób do analiz histologicznych, histochemicznych i enzymatycznych tkanki takie jak: wątroba, jelita, gonady; do analiz chromatograficznych: krew; i do analiz genetycznych: wycinki gonad oraz wycinki wątroby.
Dodatkowo, w celu stwierdzenia efektywności trawienia pasz eksperymentalnych, wykonane zostaną analizy enzymatyczne. Oznaczona będzie aktywność enzymów trawiennych takich jak: trypsyna, lipaza, amylaza, aminopeptydaza leucynowa oraz alkaliczna fosfataza, świadczących o prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego jesiotrów. Uzyskane wyniki pozwolą na kompleksową ocenę wpływu pasz eksperymentalnych na funkcjonowanie układu rozrodczego i pokarmowego czego konsekwencją jest wybór optymalnego stężenia fitoestrogenów zawartych w innowacyjnych paszach pozwalającego na zachowanie potencjału reprodukcyjnego uwzględniając aspekt ekonomiczny z utrzymaniem względnie niskiego kosztu pasz.
Celem pakietu zadań nr 4 jest ocena możliwości wykorzystania innowacyjnych rozwiązań technologicznych do wychowu stad podstawowych perspektywicznych gatunków ryb.
W ramach tego zadania przeprowadzone zostaną kompleksowe badania morfologii i zachowania się plemników ryb pochodzących z innowacyjnego podchowu ryb w basenach technologii SwS, na podstawie analizy jakości gamet w systemie CASA – Computer Assisted Semen Analysis Systems (analiza parametrów ruchu plemników i ich morfologia), oraz efekty zapłodnienia i charakterystyka rozwoju zarodkowego, a także ocena wylęgniętych larw.
Celem planowanych badań jest:
określenie wpływu stałych i zmiennych pól magnetycznych na plemniki ważnych gospodarczo gatunków ryb z uwzględnieniem optymalizacji procesu zapłodnienia;
dokładniejsze poznanie mechanizmów oddziaływania pól magnetycznych o różnych wartościach na ruch plemników oraz zastosowanie praktyczne tych pól w wylęgarnictwie;
zbadanie efektów zapłodnienia jaj plemnikami poddanymi działaniu pól magnetycznych i określenie zakresu wartości poprawiających odsetek zapłodnienia jaj co przekłada się na ilość produkowanego materiału zarybieniowego pochodzącego z systemów recyrkulacyjnych.
Celem pakietu zadań nr 5 jest upowszechnianie rezultatów i promocja projektu.
W ramach projektu przewidywane jest zarówno uczestnictwo w konferencjach naukowych, szkoleniach branżowych, warsztatach, publikacja artykułów na łamach specjalistycznych czasopism naukowych i branżowych periodykach związanych z akwakulturą oraz opracowanie i publikacja przewodnika po innowacyjnych rozwiązaniach w akwakulturze stawowej.